Aktivisti pozivaju EU da prestane promovirati ovisnost o zemnom gasu na Zapadnom Balkanu

36 organizacija civilnog društva poslalo je danas zajedničko pismo [1] predsjednici Evropske komisije Ursuli von der Leyen, pozivajući EU da prestane promovirati upotrebu zemnog gasa na Zapadnom Balkanu.

Region trenutno zavisi od gasa mnogo manje nego EU, koja se bori da se oslobodi uvoza zemnog gasa nakon ruske invazije na Ukrajinu. 

Srbija i dijelovi Sjeverne Makedonije i Bosne i Hercegovine koriste ruski gas, uglavnom za grijanje. Albanija, Kosovo i Crna Gora uopšte nemaju gasne mreže [2].

Uprkos činjenici da se Zapadni Balkan obavezao na postepeno ukidanje upotrebe fosilnih goriva do 2050. godine [3], Komisija je posljednjih godina aktivno podsticala povećanje potrošnje zemnog gasa u regionu, uglavnom preko Južnog gasnog koridora iz Azerbejdžana [4], iako je projekat gasnog polja Shah Deniz 20% u vlasništvu ruskog Lukoila [5].

Današnjim pismom pozivamo Komisiju da poveća ulaganja u održivu energiju, trenutno zanemarenu u regionu, umjesto da nastavi promovirati zemni gas.

Denis Žiško iz Arhus centra Tuzla rekao je: “Promoviranje povećane upotrebe zemnog gasa na Zapadnom Balkanu, u ovoj fazi globalne klimatske krize, je neodgovorno i kontraproduktivno. Pošto smo se obavezali na dekarbonizaciju svih sektora, što podrazumjeva i sektore grijanja i transporta, naša niska ovisnost o gasu kao energentu je prednost, a ne problem. Nova gasna infrastruktura, čiju izgradnju promovišu i naši političari, dodatno će ometati neophodni ubrzani razvoj obnovljivih izvora i zasigurno će završiti kao ‘nasukana imovina’.” 

Nevena Smilevska iz Eko-Svesta u Sjevernoj Makedoniji, rekla je: “Bez obzira na to da li je iz Rusije, Azerbejdžana ili drugog izvora, povećanje naše zavisnosti od uvoza je posljednje što nam treba – ta činjenica je potcrtana poskupljenjem gasa ove zime i ruskom invazijom na Ukrajinu. Kako EU konačno shvata da se njena sopstvena energetska sigurnost ne može zasnivati ​​na uvozu zemnog gasa, tako i Komisija mora hitno prestati da promoviše ovu slijepu ulicu na Zapadnom Balkanu.”

Nataša Kovačević iz CEE Bankwatch Network, rekla je: “Rješavanje gubitaka u distribuciji električne energije, povećanje upotrebe toplotnih pumpi i krovne solarne energije, inovativne tehnologije skladištenja topline i dubinsko renoviranje stambenih zgrada zahtijevaju mnogo više pažnje od strane Evropske komisije kako bi se nadoknadile godine izgubljene u promoviranju zemnog gasa.”

Kontakti:

• Denis Žiško, Aarhus centar Tuzla
  denis.z@bih.net.ba, +387 61 140 655
• Pippa Gallop, energetski savjetnik za jugoistočnu Evropu, CEE Bankwatch Network
  pippa.gallop@bankwatch.org, +385 99 755 9787
• Nataša Kovačević, kampanjac za dekarbonizaciju daljinskog grijanja na Zapadnom Balkanu
  natasa.kovacevic@bankwatch.org, +382 67 030 033

[1] Pismo možete pronaći ovdje.

[2] Srbija koristi zemni gas za daljinsko grijanje, ali je upotreba za proizvodnju energije i individualna domaćinstva relativno niska. Sjeverna Makedonija posljednjih godina povećala je potrošnju zemnog gasa za energiju i toplinu. U Bosni i Hercegovini samo četiri grada su priključena na gasnu mrežu, dok Kosovo, Crna Gora i Albanija skoro da ne koriste gas i nemaju funkcionalnu distributivnu mrežu. Transjadranski gasovod prolazi kroz Albaniju, ali za sada ne obezbjeđuje gas toj zemlji.

[3] Sofijska deklaracija o Zelenoj agendi za Zapadni Balkan, 10. novembar 2020. Deklaracija uključuje obavezu usvajanja zakona EU o klimi, kojim klimatska neutralnost do 2050. postaje zakonska obaveza.

[4] Npr. Ekonomski i investicioni plan Evropske komisije za zapadni Balkan za 2020. otvoreno promoviše gas. Tvrdi – bez pružanja ikakvih dokaza – da bi se novi gasovodi kasnije mogli koristiti za obnovljivi gas.
Samo u februaru 2022. godine: 

• Ambasador EU u Srbiji pomogao je u pokretanju radova na novom gasovodu Srbija-Bugarska, djelimično finansiranog iz kredita Evropske investicione banke i granta EU.
• Predstavnici EU izdali su brojna saopštenja u kojima se promovira gas na sastanku Savjetodavnog vijeća Južnog gasnog koridora u Bakuu. npr.: Komesar Olivér Várhelyi: ‘(…) Azerbejdžanski gas može pomoći u diverzifikaciji energetskih resursa i smanjenju nivoa emisija za najmanje 55%, tako što će potpuno izbaciti ugalj iz energetskog miksa Zapadnog Balkana‘ i ‘Spremni smo za saradnju u energetskoj tranziciji na Zapadnom Balkanu: gas ima ključnu ulogu u postepenom izbacivanju uglja + tranziciji ka dekarbonizovanim ekonomijama (…).’
• Predstavnici Delegacije EK i EBRD-a sastali su se sa Nerminom Džindićem, ministrom energetike Federacije Bosne i Hercegovine. Delegacija EK je navodno rekla da: ‘Pravac tranzicije za EU (…) obuhvata srednjoročno rješenje izgradnje gasovoda Južna interkonekcija i dugoročno implementaciju projekata obnovljive energije’.
• Komesar Várhelyi je ponovo izdvojio gas na Investicionom samitu EBRD-a za Zapadni Balkan: ‘(…) nadamo se da ćemo primiti prijave za više strateških i zrelijih projekata, uključujući gasne projekte koji pružaju alternativu snabdijevanju gasom iz Rusije.’

[5] Lukoil, Lukoil završava posao o preuzimanju udjela u projektu Shah-Deniz, 18.02.2022.