Zavod za javno zdravstvo ili protiv javnog zdravstva
Građani Zenice, a posebno mjesnih zajednica Tetovo i Podbrežje, izloženi su već 15 godina kontinuiranom djelovanju kancerogenih i mutagenih zagađujućih materija u zraku koje nastaju kao rezultat rada koksare suprotno propisima BiH. Detaljna studija koja bi povezala uzroke i posljedice tog zagađenja na zdravlje stanovništva nikada nije provedena, iako je planirana u nizu strateških dokumenata ZDK. Posljednji izgovor Instituta za zdravlje i sigurnost hrane ZDK bio je da oni nemaju “potrebnu opremu i finansijska sredstva za provođenje tog istraživanja”.
Eko forum Zenica obezbijedio je od međunarodnih donatora i finansijska sredstva i usluge laboratorija koje imaju potrebnu opremu, ali je izložen sistematskim opstrukcijama Instituta za zdravlje i sigurnost hrane ZDK. Zavod za javno zdravstvo u sastavu tog Instituta ne želi provesti istraživanje niti dopušta da iko drugi to istraživanje provede. Na taj način se građanima uskraćuju dokazi o negativnom uticaju zagađenja na zdravlje.
Kako nadležne institucije očigledno pokušavaju spriječiti prikupljanje dokaza o štetnom uticaju pojedinih zagađivača, Eko forum ovim putem poziva stanovnike mjesnih zajednica koje su najugroženije štetnom djelovanju koksare da nam se jave kao volonteri za neinvazivno i anonimno prikupljanje uzoraka, čijom bi se analizom mogla konačno uspostaviti veza između uzroka i posljedica zagađenja.
Pozivamo stanovnike Tetova i Podbrežja u dobi od 20 do 40 godina, nepušače, bez potvrđenih dijagnoza, da nam se jave popunjavanjem upitnika na našoj web stranici ili kod naših aktivista. Nakon što prikupimo podatke o volonterima, izvršićemo odabir 40 osoba koji imaju najsličnije zdravstvene profile, nakon čega ćemo ih obavijestiti o vremenu i načinu uzimanja uzoraka. Napominjemo da će podaci u rezultatima istraživanja biti anonimni, da ćemo strogo voditi računa o zaštiti ličnih podataka svih učesnika, te da je uzimanje uzoraka neinvazivno (uzimaju se samo uzorci bukalne sluznice iz usne šupljine).
DNK oštećenje predstavlja pouzdan biomarker izloženosti različitim genotoksinima, a metode koje omogućavaju mjerenje oštećenja DNK molekule se široko primijenjuju kako u biomonitoringu ljudskih populacija tako i u kontrolisanim istraživanja genotoksičnog potencijala različitih agenasa. Ovim istraživanjem predviđeno je prikupljanje uzoraka pljuvačke od zdravih dobrovoljnih donora kako bi se na izolovanim oralnim leukocitima pratio nivo bazalnog oštećenja DNK primjenom metode comet testa. Izolovani leukociti (ukoliko budu prisutni u zadovoljavajućem broju) će se pohraniti za provjeru ekspresije molekulskih markera uključenih u metaboliziranje genotoksina.
Hronologija događaja:
| decembar 2014 | Nakon posjete Institutu za eksperimentalnu medicinu Akademije nauka Češke, Eko forum uputio inicijativu za provođenje studije uticaja aerozagađenja na ljudsko zdravlje po uzoru na program “Teplice I i II” koji je uz podršku američke Agencije za okoliš proveden u Češkoj od 1991. do 1999. godine |
| januar 2015 | Institut za genetičko inženjerstvo Univerziteta u Sarajevu pripremio prijedlog programa istraživanja za Zenicu |
| septembar 2015 | Održan prvi sastanak s direktorom Zavoda za javno zdravstvo ZDK i kantonalnim ministrom zdravstva na kojem je prvi put Zavod odbio provesti istraživanje zbog “nedostatka kapaciteta” |
| oktobar 2015 | Skupština ZDK usvojila Strategiju razvoja zdravstva 2016-2025 sa mjerom “1.3.2. Izrada studija uticaja polutanata na ljudsko zdravlje”. Nosioci realizacije mjere su Zavod za javno zdravstvo ZDK u saradnji sa zdravstvenim ustanovama i nevladinim organizacijama |
| januar 2016 | Skupština ZDK usvojila Strategiju razvoja ZDK 2016-2020 u kojoj je planirana aktivnost “3.3.1.6. Genotoksikološki monitoring humane populacije izložene povećanom zagađenju”. Nosioci aktivnosti su Zavod za javno zdravstvo ZDK, zdravstvene ustanove, i nevladine organizacije |
| april 2017 | Skupština ZDK usvojila KEAP ZDK 2017-2025 sa aktivnošću “1.5.6. Podsticanje multidisciplinarnih istraživanja o uticaju rizikofaktora okoliša na pojavu i učestalost bolesti”. Nosioci aktivnosti su Ministarstvo zdravstva ZDK, Ministarstvo prostornog uređenja, Zdravstveni fond ZDK i Institut za zdravlje i sigurnost hrane ZDK |
| oktobar 2017 | U Zavod za javno zdravstvo doveli smo eksperta iz američke Agencije za okoliš i četiri eksperta iz Švedske agencije za okoliš, kako bi se ojačali nedostajući kapaciteti Zavoda |
| decembar 2021 | Federalno ministarstvo okoliša i turizma dalo saglasnost na naš zahtjev za provođenje mjerenja osnovnih i specifičnih parametara u okruženju koksare (mjera 1.2.2. iz integralne okolinske dozvole) |
| april 2022 | Provedena mjerenja u okolini koksare koja su pokazala ekstremno visoke koncentracije benzena i benzo-a-pirena u okolini koksare |
| septembar 2022 | Kroz projekat “Misli o prirodi!” koji finansira Švedska, obezbijeđena sredstva u iznosu od 11.200 KM za provođenje istraživanja koje je trebao provesti Zavod za javno zdravstvo ZDK |
| oktobar 2022 | U novoj okolinskoj dozvoli za ArcelorMittal Zenica propisana mjera monitoringa difuznih i fugitivnih emisija u zrak (poglavlje 16.2 dozvole) periodično (100 dana pravilno raspoređenih tokom cijele godine). |
| 21.2.2023 | Institut za zdravlje i sigurnost hrane ZDK odgovorio na naš upit o provođenju ovog istraživanja, da oni nisu i neće provesti ta istraživanja jer nemaju potrebnu opremu i nije obezbijeđen izvor finansiranja |
| 3.2023 | Obezbjeđena dodatna sredstva iz Evropskog fonda za Balkan iz Beograda za mjerenja benzena i benzo-a-pirena na kontrolnoj lokaciji u iznosu od 9.000 KM |
| 8.3.2023 | Od Ministarstva zdravstva ZDK tražili smo dozvolu da nam odobri provođenje pilot istraživanja u školama ZDK |
| 4.4.2023 | Ministarstvo zdravstva je tražilo stručno mišljenje o istraživanju od Instituta za zdravlje i sigurnost hrane ZDK |
| 30.5.2023 | Ministarstvo zdravstva odbilo dati saglasnost za provođenje na osnovu negativnog mišljenja Instituta, koje je ministarstvu dostavljeno nakon 2 mjeseca odugovlačenja, pred kraj školske godine |
| 15.6.2023 | Tražili smo saglasnost za provođenje istraživanja od Federalnog zavoda za javno zdravstvo |
| 24.8.2023 | Nakon nekoliko intervencija i “gubljenja” pošiljke s dokumentacijom u pošti, Federalni zavod je odgovorio da oni nisu ovlašteni da daju saglasnost, ali da bi istraživanje trebalo provesti “uz saradnju i koordinaciju nadležnih ustanova” |
Odgovori institucija na naše zahtjeve:
Ova aktivnost realizirana je uz podršku projekta “Misli o prirodi!” koji implementira Centar za promociju civilnog društva, a finansijski podržava Švedska.
0 Comments